<font style="visibility:visible !important; opacity:1 !important; background-color:#ffffff">Методыка навучання, правядзення i выкарыстання беларускiх народных гульняу у дашкольнай установе
Методыка навучання дзяцей дашкольнага узросту беларускiм ру-хавым гульням мае свае спецыфiчныя асаблiасцi у залежнасцi ад узросту дзяцей. Па-першае, падбiраючы гульню, педагог цi кiраунiк фiзiчнага вы-хавання павiнен звярнуцца да праграмы выхавання i навучання у дзщя-чым садзе («Пралеска», «Фiзкульт-Ура!», «Зачараванне»), у якой cnic гульняу складзены з улiкам агульнай рухавай падрыхтоукi дзяцей пэунага узросту i накiраваны на вырашэнне пэуных взучэбна-выхаваучых задач. Рухавы змест гульняу павiнен адпавядаць умовам ix правядзення. Важна улiчваць пару года i надвор'е. Па-другое, выбар гульнi вызначае яе месца у рэжыме дня. На першай прагулцы мэтанакi раваны гульнi больш дынамiчныя, на другой — гульнi розныя па рухавай характарыстыцы. Да пачатку гульнi трэба зрабiць разметку пляцоукi, падрыхтаваць патрэбнае абсталяванне i атрыбутыку. Па-трэцяе, збор дзяцей на гульню неабходна праводзщь у тым месцы пляцоукi, адкуль будуць пачынацца гульнёвыя дзеяннi. Збор павiнен праходзщь хутка i цiкава, таму трэба прадумаць прыёмы i пастаянна ix змяняць. Арганiзацыя дзяцей на гульню патрабуе ад педагога вялiкай знаходлiвасцi. Асаблiва важна выклiкаць цiкавасць да гульнi у самым пачатку. Часам гэтыя прыёмы супадаюць з прыёмамi збору дзяцей. Вялiкi эфект дае абыгрыванне атрыбутау. Старэйшыя дзецi любяць i умеюць гуляць. 3 iмi можна дамовiцца аб месце i сiгнале збору на прагулку. На гульнёвай пляцоуцы ix збipaюць з дапамогай заклiкалачкi. Па даручэннi педагога пэуныя дзецi збiраюць астатнiх у назначаны час. У гэтай групе прыёмамi арганiзацыi выступаюць песенькi, вepшыкi, загадкi. Па-чацвёртае, тлумачэнне правiлау гульнi павiнна быць кароткiм, зразумелым, эмацыянальным, цiкавым. Выбар гульнi залежыць ад педагагiчнай задачы, а таксама фiзiчнай падрыхтоукi. дзяцей, ix стану здароуя. Педагог расказвае змест гульнi, паказвае, як трэба выконваць тыя цi iншыя дзеяннi, пры дапамозе пы-танняу паутарае з дзецьмi правiла, каб пераканацца, што усе зразумелi .Для двухгадовых дзяцей няма папярэдняга тлумачэння гульнi. Яно вядзецца паэтапна, у ходзе гульнёвых дзеянняу. У групах «Чамучкi» i «Фантазёры» папярэдняе тлумачэнне адбываецца з улiкам узроставых псiхалагiчных магчымасцеи дзяцей. Гэта вучыць ix планаваць свае дзеяннi. Вельмi важнай з'яуляецца паслядоунасцъ тлумачэння: . — назва гульнi i яе задумы; — кароткi змест; — правiлы; — напамiн рухау (пры неабходнасцi); — раздача роляу;
— раздача атрыбутау; — размеркаванне гуляючых па пляцоуцы; — пачатак гульнёвых дзеянняу. Нельга пачынаць тлумачэнне гульнi з назначэння дзяцей на галоуныя ролi або з раздачы атрыбутау, бо спадзе увага да iнструкцый, пачнецца збой гульнёвых дзеянняу. Kaлi ёсць у гульнi словы, то спецыяльна развучваць ix не трэба — дзецi запамiнаюць ix падчас гульнi. Калi яна знаёмая, тады з дапамогай пытанняу удакладняюцца пэуныя моманты. У гульнi ролi адзначаюць паводзiны дзяцей. Вядучыя ролi — зау-седы прывабныя. Разеркаванне роляу выкарыстоуваецца як момант для выхавання паводзiн дзяцей. Выбар на галоуную ролю успрымаецца як узнагарода. Педагог павiнен сачыць за pyxaмi дашкольнiкау: зауважаць добрае выкананне рухау, падказваць лепшы спосаб дзеяння, дапамагаць асабiстым прыкладам. Вызначыць тых, хто водзiць у гульнi, можна рознымi спосабамi, але асноуным з ix з'яуляюцца наступныя: i. «Брацца за палку»: рука да рукi ; хто накрые канец палкi , той i будзе вадзщь. 2. «Канацца»: гульцы становяцца у шарэнгу каля лiнii, ставяць палку на ступню i рэзкiм узмахам нагi кiдаюць яе як мага далей. Той удзельнiк гульнi , палка якога упала далей за усё, — вядучы. 3. «Лiчыцца»: адзiн гулец чытае лiчылку i пры кожным слове па чарзе паказвае на у дзельнiкау. На каго прыпадзе апошняе слова, той i водзщь. 4. «Дамауляцца»: вядучага выбiраюць з лiку найболып вопытных. 5. «У якой руце прадмет»: адзiн з гуляючых за спiной хавае у адной руцэ прадмет, другому прапануецца адгадаць. Угадаушы — водзiць. 6. «Чыя саломiнка карацейшая (або даужэйшая)?»: верхнiя канцы трэба зрауняць, а нiжнiя схаваць у руцэ. Хто выцягне кароткую (цi доугую) палачку, той i пачыпае гульню. Для выбара вядучага таксама можна выкарыстаць гульнi «Пярсцёнак, пярсцёнак», «Стрэлка», «Патэльня, iдзi сюды». Зауважым, што калi гульня праводзiцца з дзецьмi групы «Малышы», то педагог сам прымае у ей удзел: зыконвае як галоуную, так i другарадную ролю. Трохгадовым дзеткам можна даручыць выкананне галоунай poлi. У групах «Чамучкi» i «Фантазёры» кiраунiцтва апасродкаванае: кiраунiк можа прымаць удзел у гульнi , калi яна новая або па умовах гульнi не хапае пары. Педагог павiнен бачыць дзеянне кожнага дзiцяцi. Бадзёрым тонам, дзейсным удзелам ён падтрымлiвае у дзяцей радасны настрой, заахвочвае праяуленне рашучасцi, смеласцi, знаходлiвасцi, iнiцыятывы, стрымлiвае празмерна актыуных дзяцей, падбадзёрвае тых, хто адстае, папярэджвае магчымыя выпадкi недабразычлiвасцi. Для стымуляцыi ходу гульнi ён можа прыняць у ей удзел як звычайны гулец, строга выконваючы правiлы. У рэдкiх выпадках кipayнiк можа узяць на сябс адказную ролю i паказаць, як трэба выконваць дзеяннi, або калi неабходна надаць гульнi жвавасць, эмацыянальнасць.
У малодшых групах вынiк гульнi павiнен быць аптымiстычным, кароткiм i канкрэтным. Абавязкова малых трэба пахвалiць. У сярэдняй i старэйшай групах адзначаюць тых, хто правiльна выконвау pyxi, праяуляу хуткасць, спрытнасць. Называюць i тых дзяцей, якiя парушал!i правiлы, памылкова выконвалi pyxi. Заувагi робяцца карэктна i у дабразычлiвай форме. Да абмеркавання праведзенай гульнi далучаюцца усе дзецi. Гэта прывучае ix да анализу cвaix учынкау, садзейнiчае больш добраму выкананню правiлау гульш i рухау. Падвядзенне вынiкау гульнi павiнна выклiкаць жаданне у дзяцей у наступны раз атрымаць лепшыя вынiкi. Каб павялiчыць эфектыунасць рухавых гульняу, можна: выбраць 2 — 3 вядучых; павялiчыць працягласць iнтэнсiуных рухау у гульнях 3 ухiленнем, адлегласць для бегу у гульнях з перабежкамi; змянiць сiгнал; увесцi «выручалачкi»; ускладнiць правiла i г. д. Беларускiя народныя гульнi могуць стаць асноуным матэрыялам для правядзення спартыуных святау у дашкольнай установе. Часцей за усё спартыуны змест святау узгаднясцца з сезоннымы з'явамi («Вясёлая зiма», «Спартыунае лета» i г. д.). Першая частка свята падаецца у форме спартыунага парада, якi пачынаецца агульным шэсцем дзяцей, падзеленых на каманды. Pyxi дзяцей у спалучэнш з песнямi, вершамi вывлiкаюць высокi эмацыянальны уздым. Праграма павiнна складацца так, каб у гульнях, спартыйных практыкаваннях актыуна удзельнiчалi усе. Вельмi ажыуляе свята выкананне практыкаванняу з прадметамi. Гэтыя нумары рыхтуюцца загадзя на фiзкультурных i музычных занятках. Акрамя гульняу i практыкаванняу, у сцэнарыi могуць быць уключаны лiчылкi, песнi, вершы, загадкi фiзкультурнай тэматыкi. Пятро, Пятро, Раз, два, тры, чатыры, : Падай вядро. Ката грамаце вучылi Карове пiць - Не чытаць, не пiсаць, Таба вадзiць. А за мышкамi скакаць. Пасярод двара стаiць гара, Маленькi шарык Спераду вiлы, ззаду мятла. Пад лаукаю щарыць. (Карова.) ( Мышка.) Што гэта за вочы: Лёг вусаты, а устау - гарбаты. Адно свецiць удзень, ((Кот.) А другое - уночы. (Сонца i месяц.) Можна прадугледзiць некалькi сюрпрызных момантау: з'яуленне казачнага, мiфалагiчнага героя, смачныя пачастукi. Невялiкiя сюрпрызы папярэднiчаюць чарговаму нумару праграмы. Поспех свята у многiм залежыць ад вядучага. Ён задае тон святу. Святы можна арганiзаваць на пляцоуках, лузе, у парку, скверы. Пры правядзеннi спартыуных святау дзецям даюцца вялiкiя магчымасцi для праяулення спрытнасцi, силы, кемлiвасцi. Удзел у ix садзейнiчае выхаванню пачуцця калектывiзму.</font>
Методыка навучання дзяцей дашкольнага узросту беларускiм ру-хавым гульням мае свае спецыфiчныя асаблiасцi у залежнасцi ад узросту дзяцей. Па-першае, падбiраючы гульню, педагог цi кiраунiк фiзiчнага вы-хавання павiнен звярнуцца да праграмы выхавання i навучання у дзщя-чым садзе («Пралеска», «Фiзкульт-Ура!», «Зачараванне»), у якой cnic гульняу складзены з улiкам агульнай рухавай падрыхтоукi дзяцей пэунага узросту i накiраваны на вырашэнне пэуных взучэбна-выхаваучых задач. Рухавы змест гульняу павiнен адпавядаць умовам ix правядзення. Важна улiчваць пару года i надвор'е. Па-другое, выбар гульнi вызначае яе месца у рэжыме дня. На першай прагулцы мэтанакi раваны гульнi больш дынамiчныя, на другой — гульнi розныя па рухавай характарыстыцы. Да пачатку гульнi трэба зрабiць разметку пляцоукi, падрыхтаваць патрэбнае абсталяванне i атрыбутыку. Па-трэцяе, збор дзяцей на гульню неабходна праводзщь у тым месцы пляцоукi, адкуль будуць пачынацца гульнёвыя дзеяннi. Збор павiнен праходзщь хутка i цiкава, таму трэба прадумаць прыёмы i пастаянна ix змяняць. Арганiзацыя дзяцей на гульню патрабуе ад педагога вялiкай знаходлiвасцi. Асаблiва важна выклiкаць цiкавасць да гульнi у самым пачатку. Часам гэтыя прыёмы супадаюць з прыёмамi збору дзяцей. Вялiкi эфект дае абыгрыванне атрыбутау. Старэйшыя дзецi любяць i умеюць гуляць. 3 iмi можна дамовiцца аб месце i сiгнале збору на прагулку. На гульнёвай пляцоуцы ix збipaюць з дапамогай заклiкалачкi. Па даручэннi педагога пэуныя дзецi збiраюць астатнiх у назначаны час. У гэтай групе прыёмамi арганiзацыi выступаюць песенькi, вepшыкi, загадкi. Па-чацвёртае, тлумачэнне правiлау гульнi павiнна быць кароткiм, зразумелым, эмацыянальным, цiкавым. Выбар гульнi залежыць ад педагагiчнай задачы, а таксама фiзiчнай падрыхтоукi. дзяцей, ix стану здароуя. Педагог расказвае змест гульнi, паказвае, як трэба выконваць тыя цi iншыя дзеяннi, пры дапамозе пы-танняу паутарае з дзецьмi правiла, каб пераканацца, што усе зразумелi .Для двухгадовых дзяцей няма папярэдняга тлумачэння гульнi. Яно вядзецца паэтапна, у ходзе гульнёвых дзеянняу. У групах «Чамучкi» i «Фантазёры» папярэдняе тлумачэнне адбываецца з улiкам узроставых псiхалагiчных магчымасцеи дзяцей. Гэта вучыць ix планаваць свае дзеяннi. Вельмi важнай з'яуляецца паслядоунасцъ тлумачэння: . — назва гульнi i яе задумы; — кароткi змест; — правiлы; — напамiн рухау (пры неабходнасцi); — раздача роляу;
— раздача атрыбутау; — размеркаванне гуляючых па пляцоуцы; — пачатак гульнёвых дзеянняу. Нельга пачынаць тлумачэнне гульнi з назначэння дзяцей на галоуныя ролi або з раздачы атрыбутау, бо спадзе увага да iнструкцый, пачнецца збой гульнёвых дзеянняу. Kaлi ёсць у гульнi словы, то спецыяльна развучваць ix не трэба — дзецi запамiнаюць ix падчас гульнi. Калi яна знаёмая, тады з дапамогай пытанняу удакладняюцца пэуныя моманты. У гульнi ролi адзначаюць паводзiны дзяцей. Вядучыя ролi — зау-седы прывабныя. Разеркаванне роляу выкарыстоуваецца як момант для выхавання паводзiн дзяцей. Выбар на галоуную ролю успрымаецца як узнагарода. Педагог павiнен сачыць за pyxaмi дашкольнiкау: зауважаць добрае выкананне рухау, падказваць лепшы спосаб дзеяння, дапамагаць асабiстым прыкладам. Вызначыць тых, хто водзiць у гульнi, можна рознымi спосабамi, але асноуным з ix з'яуляюцца наступныя: i. «Брацца за палку»: рука да рукi ; хто накрые канец палкi , той i будзе вадзщь. 2. «Канацца»: гульцы становяцца у шарэнгу каля лiнii, ставяць палку на ступню i рэзкiм узмахам нагi кiдаюць яе як мага далей. Той удзельнiк гульнi , палка якога упала далей за усё, — вядучы. 3. «Лiчыцца»: адзiн гулец чытае лiчылку i пры кожным слове па чарзе паказвае на у дзельнiкау. На каго прыпадзе апошняе слова, той i водзщь. 4. «Дамауляцца»: вядучага выбiраюць з лiку найболып вопытных. 5. «У якой руце прадмет»: адзiн з гуляючых за спiной хавае у адной руцэ прадмет, другому прапануецца адгадаць. Угадаушы — водзiць. 6. «Чыя саломiнка карацейшая (або даужэйшая)?»: верхнiя канцы трэба зрауняць, а нiжнiя схаваць у руцэ. Хто выцягне кароткую (цi доугую) палачку, той i пачыпае гульню. Для выбара вядучага таксама можна выкарыстаць гульнi «Пярсцёнак, пярсцёнак», «Стрэлка», «Патэльня, iдзi сюды». Зауважым, што калi гульня праводзiцца з дзецьмi групы «Малышы», то педагог сам прымае у ей удзел: зыконвае як галоуную, так i другарадную ролю. Трохгадовым дзеткам можна даручыць выкананне галоунай poлi. У групах «Чамучкi» i «Фантазёры» кiраунiцтва апасродкаванае: кiраунiк можа прымаць удзел у гульнi , калi яна новая або па умовах гульнi не хапае пары. Педагог павiнен бачыць дзеянне кожнага дзiцяцi. Бадзёрым тонам, дзейсным удзелам ён падтрымлiвае у дзяцей радасны настрой, заахвочвае праяуленне рашучасцi, смеласцi, знаходлiвасцi, iнiцыятывы, стрымлiвае празмерна актыуных дзяцей, падбадзёрвае тых, хто адстае, папярэджвае магчымыя выпадкi недабразычлiвасцi. Для стымуляцыi ходу гульнi ён можа прыняць у ей удзел як звычайны гулец, строга выконваючы правiлы. У рэдкiх выпадках кipayнiк можа узяць на сябс адказную ролю i паказаць, як трэба выконваць дзеяннi, або калi неабходна надаць гульнi жвавасць, эмацыянальнасць.
У малодшых групах вынiк гульнi павiнен быць аптымiстычным, кароткiм i канкрэтным. Абавязкова малых трэба пахвалiць. У сярэдняй i старэйшай групах адзначаюць тых, хто правiльна выконвау pyxi, праяуляу хуткасць, спрытнасць. Называюць i тых дзяцей, якiя парушал!i правiлы, памылкова выконвалi pyxi. Заувагi робяцца карэктна i у дабразычлiвай форме. Да абмеркавання праведзенай гульнi далучаюцца усе дзецi. Гэта прывучае ix да анализу cвaix учынкау, садзейнiчае больш добраму выкананню правiлау гульш i рухау. Падвядзенне вынiкау гульнi павiнна выклiкаць жаданне у дзяцей у наступны раз атрымаць лепшыя вынiкi. Каб павялiчыць эфектыунасць рухавых гульняу, можна: выбраць 2 — 3 вядучых; павялiчыць працягласць iнтэнсiуных рухау у гульнях 3 ухiленнем, адлегласць для бегу у гульнях з перабежкамi; змянiць сiгнал; увесцi «выручалачкi»; ускладнiць правiла i г. д. Беларускiя народныя гульнi могуць стаць асноуным матэрыялам для правядзення спартыуных святау у дашкольнай установе. Часцей за усё спартыуны змест святау узгаднясцца з сезоннымы з'явамi («Вясёлая зiма», «Спартыунае лета» i г. д.). Першая частка свята падаецца у форме спартыунага парада, якi пачынаецца агульным шэсцем дзяцей, падзеленых на каманды. Pyxi дзяцей у спалучэнш з песнямi, вершамi вывлiкаюць высокi эмацыянальны уздым. Праграма павiнна складацца так, каб у гульнях, спартыйных практыкаваннях актыуна удзельнiчалi усе. Вельмi ажыуляе свята выкананне практыкаванняу з прадметамi. Гэтыя нумары рыхтуюцца загадзя на фiзкультурных i музычных занятках. Акрамя гульняу i практыкаванняу, у сцэнарыi могуць быць уключаны лiчылкi, песнi, вершы, загадкi фiзкультурнай тэматыкi. Пятро, Пятро, Раз, два, тры, чатыры, : Падай вядро. Ката грамаце вучылi Карове пiць - Не чытаць, не пiсаць, Таба вадзiць. А за мышкамi скакаць. Пасярод двара стаiць гара, Маленькi шарык Спераду вiлы, ззаду мятла. Пад лаукаю щарыць. (Карова.) ( Мышка.) Што гэта за вочы: Лёг вусаты, а устау - гарбаты. Адно свецiць удзень, ((Кот.) А другое - уночы. (Сонца i месяц.) Можна прадугледзiць некалькi сюрпрызных момантау: з'яуленне казачнага, мiфалагiчнага героя, смачныя пачастукi. Невялiкiя сюрпрызы папярэднiчаюць чарговаму нумару праграмы. Поспех свята у многiм залежыць ад вядучага. Ён задае тон святу. Святы можна арганiзаваць на пляцоуках, лузе, у парку, скверы. Пры правядзеннi спартыуных святау дзецям даюцца вялiкiя магчымасцi для праяулення спрытнасцi, силы, кемлiвасцi. Удзел у ix садзейнiчае выхаванню пачуцця калектывiзму.</font>
<font style="visibility:visible !important; opacity:1 !important; background-color:#ffffff"> Фiзiчная актыунасць у спалучэннi з фальклорам далучае дзяцей да беларускай нацыянальнай культуры i арганiчна уключаецца ва усе мерапрыемствы па аздарауленнi дзяцей дашкольнай установы. Асобна трэба адзначыць народныя святы Каляды, Масленiца, Купалле, «Кiрмашы», якiя немагчыма уявiць без гульняу, забау, народных танцау. Займальнасць, вобразнае слова, гульнi робяць ix яркiмi, запамiнальнымi, ствараюць добры, вясёлы настрой у дзяцей, выклiкаюць цiкавасць i жаданне выкарыстоуваць гульнi у самастойнай гульнёвай дзейнасцi. Трэба звярнуць асобую увагу на своеасаблiвую форму арганiзацыi правядзення фiзкультурна-аздарауленчай працы з дзецьмi — спартыунатэатралiзаваную забаву, якая дазваляе выхоуваць нацыянальную самасвядомасць дзяцей сродкамi рухавай дзейнасцi Гэтая форма мае адметныя асаблiвасцi: — у межах гэтай дзейнасцi у цiкавай для дзяцей форме замацоуваюцца асноуныя вiды рухау, нетрадыцыйныя вiды гiмнастыкi; - акцэнтуецца увага на нацыянальныя асаблiвасцi гульнёвай дзейнасцi; — шырока выкарыстоуваюцца малыя лiтаратурныя формы беларускай народнай творчасцi (забаулянкi, песенькi, вершыкi); — рэалiзуюцца у практычнай дзейнасцi сучасныя нетрадыцыйныя вiды аздарауленчай гiмнастыкi (аэробiка, лагарытмiка, пальчыкавыя гульнi); — актыуна выкарыстоуваецца нестандартнае абсталяванне (фiтболы, слядочкi, бутафорскiя вянкi, збанкi; — у структуру кожнай спартыуна-тэатралiзаванай забавы уключаецца комплекс рухавых беларускiх гульняу, розных па сваей iнтэсiунай характарыстыцы; — на працягу усёй забавы назiраецца вялiкая моуная актыунасць дзяцей; — дзецi выкарыстоуваюць набыты рухавы вопыт у нестандартных гульнёвых абставiнах, звязаных адзiным казачным сюжэтам. Педагог цi кipayнiк фi3iчнага выхавання павiнен iмкнуцца больш шырока выкарыстоуваць i знаёмiць дзяцей з беларускiмi народнымi гульнямi, але трэба улiчваць i iндывiдуальныя магчымасцi дзяцей. Фiзiчна слабых з некаторай затрымкай рухальнага развiцця неабходна уцягваць у даступныя iм гульнi, ускладняючы ix змест паступова. Складаныя гульнi прапаноуваюць больш падрыхтаваным дзецям. Гэта дасць магчымасць зрабiць беларускiя иацыянальныя гульнi даступным сродкам выхавання дзяцей. Выкарыстанне беларускiх народных гульняу дапаможа вырасцiць дзяцей здаровымi, працавiтымi i мужнымi людзьмi, якiя будуць шанаваць народныя традыцьi, стануць дапытлiвымii i уважлiвымi да усяго i змогуць з годна сцю сказаць: Я — беларус, я нарадзiуся На гэтай казачнай зямлi, Дзе мiж лясоу i пушчау дзкiх Адвеку прашчуры жылi. Я — беларус, я ганаруся,
Што маю гэткае iмя: А6 вечнай славе Беларусi У свеце анаюць нездарма! Я — беларус, i я шчаславы, Што мацi мову мне дала, Што родных песень пералiвы I зблiзку чую, i здаля. Н.Гiлiвiч
</font>
Што маю гэткае iмя: А6 вечнай славе Беларусi У свеце анаюць нездарма! Я — беларус, i я шчаславы, Што мацi мову мне дала, Што родных песень пералiвы I зблiзку чую, i здаля. Н.Гiлiвiч
</font>
